Eerder dit jaar was ik bij een lezing van Simon Sinek, over zijn boek ‘Een voor allen, allen voor een’. Hierin gaat hij op zoek naar de essentie van een veilige, florerende bedrijfscultuur en zijn belangrijkste conclusie is dat mensen pas echt verantwoordelijkheid en initiatief tonen als ze zich gesteund weten door hun collega’s én leiders.

Over de behoefte aan steun (en andere behoeften van medewerkers) schreef ik eerder al een blog: ‘Leiderschap en de 5 basisbehoeften’.

Chemische beloningssystemen

Sinek beschrijft hoe de mensheid in korte tijd op intellectueel en technologisch gebied enorm is geëvolueerd, maar dat we biologisch gezien in duizenden jaren nog nauwelijks veranderd zijn. Onze chemische systemen zijn nagenoeg hetzelfde als toen wij vooral bezig waren te overleven: jagen, verzamelen, het ontlopen van gevaar en het vinden van voedsel.

Van de vier belangrijkste chemische beloningsstoffen in ons lichaam zijn er twee ontwikkeld om ons te helpen voedsel te vinden en zaken voor elkaar te krijgen (endorfine en dopamine), terwijl de andere twee ons helpen met sociaal gedrag en samenwerking (serotonine en oxytocine) (Sinek, 2014):

E.D.S.O

Endorfine zorgt ervoor dat we zware belasting langer kunnen volhouden en Dopamine is verantwoordelijk voor het prettige gevoel dat we krijgen als we iets vinden dat we zochten of iets afmaken wat gedaan moest worden.

Het nadeel van deze stoffen is dat ze uiterst verslavend en snel uitgewerkt zijn: elke keer als we een chemisch ‘shot’ hebben ontvangen van ons lijf, willen we meer. Het is een snelle, korte en directe beloning voor een geleverde prestatie. Maar wel een individuele: je kunt deze beloning niet delen. Sinek noemt ze daarom de ‘egoïstische stofjes’.

Serotonine daarentegen komt vrij als we waardering krijgen van een ander: wanneer een trotse studente in de aula naar voren loopt om haar diploma in ontvangst te nemen, voelt zij de serotonine door het lichaam gieren. Maar op dat moment is het niet alleen de studente die dit voelt; ook bij de trotse ouders en vrienden die toekijken vloeit de serotonine rijkelijk. Serotonine versterkt de band tussen mensen en zorgt ervoor dat mensen de behoefte hebben om elkaar te waarderen.

Oxytocine geeft ons het gevoel van vriendschap, liefde en diep vertrouwen. Het komt bijvoorbeeld vrij wanneer moeders naar hun pasgeboren kind kijken en zorgt ervoor dat de borstvoeding op gang komt. Vanwege oxytocine voelen we menselijke verbintenissen en scheppen we vreugde in het gezelschap van mensen die we graag mogen: oxytocine maakt ons sociaal.

Sinek noemt serotonine en oxytocine dan ook de ‘altruïstische stofjes’.

Oxytocine en fysiek contact

Ook bij fysiek contact komt oxytocine vrij: dat warme gevoel bij een omhelzing wordt veroorzaakt door oxytocine. Dat is ook de reden dat het fijn is iemands hand vast te houden en kleine kinderen de fysieke nabijheid van hun ouders zoeken; oxytocine wordt dan ook wel het ‘knuffelhormoon’ genoemd.

Er zijn allerlei aanwijzingen (Sinek, 2014) dat kinderen die lichamelijk contact moeten missen het als volwassene lastig vinden om vertrouwensrelaties op te bouwen.

Fysiek is ook de band tussen sporters, die elkaar high-fives geven, hun vuisten tegen elkaar aan boksen en hun armen om elkaar slaan bij het vieren van een doelpunt. Het heeft allemaal de (onbewuste) functie van het uiten en versterken van de onderlinge band.

Maar ook in politiek werkt het zo: het weigeren een ander de hand te schudden is immers een bewijs van het tegenovergestelde: dat je de ander niet vertrouwt of respecteert.

Samenwerking en fysiek contact: hoe werkt dat in teams?

Enkele weken na de lezing van Sinek gaf ik een training aan een team bij wie de samenwerking niet erg goed liep; veel wantrouwen vanuit de geschiedenis en een gebrek aan onderlinge betrokkenheid hadden ervoor gezorgd dat mensen zich alleen en niet gewaardeerd voelden.

Al na de eerste sessie van drie uur vertelden een paar van de deelnemers dat ze ‘nu al veel meer het gevoel hadden een team te zijn’, maar dat ze niet goed konden verklaren hoe dat zo snel was veranderd. Ik had ook niet direct een verklaring waarom dit resultaat al zó snel was bereikt, al herkende ik dat wel van andere trainingen die ik gegeven had.

Maar opeens viel bij mij het kwartje:

Wat hadden ze gedaan in de middag dat we aan de slag waren geweest? Verschillende oefeningen, bijvoorbeeld een waarbij ze elkaar hadden begeleid door de ruimte, terwijl één van hen geblinddoekt was. Door middel van fysiek contact dus! En niet ‘zomaar’ fysiek contact, maar contact op een zorgzame en helpende manier. Oxytocine!

Het simpele feit dat ze fysiek contact hadden in een veilige context, waarin het doel van dit contact logisch en duidelijk was, had oxytocine vrijgemaakt en hun band versterkt.

Durf je elkaar écht (aan) te raken?

Het zette me aan het denken en sterkt me in de gedachte dat wanneer je als team verder wilt komen, het noodzakelijk is om fysiek contact te maken. Vaak zoeken teams een manier om de verbinding te versterken, maar doen ze dat alleen maar door er over te praten. En dan meestal ook nog op een stoel achter een tafel, zodat fysiek contact nauwelijks mogelijk is. En dan maar proberen dat teamgevoel te vergroten…

We doen dat omdat we dit zo ontzettend gewend zijn, omdat het ‘handig’ is, en omdat het een gevoel van veiligheid geeft om achter een tafel te zitten en te doen wat je altijd deed. Anders voelen we ons al gauw ongemakkelijk en naakt. Echter: alleen maar praten levert geen oxytocine op, daar is écht contact voor nodig. Letterlijk. Fysiek.

Dus: wil je het teamgevoel écht versterken en de samenwerking verbeteren? Maak dan écht contact! Ga actief aan de slag met vormen waarin je elkaar niet alleen spreekt, maar ook (aan)ráákt. Durf je dat?!

Literatuur:

Sinek, S. (2014). Een voor allen, allen voor een. Waarom leiders een cultuur van veiligheid moeten creëren. Amsterdam/Antwerpen: Business Contact.

Zelf een keer ervaren wat de kracht is van fysieke werkvormen? Laat een berichtje achter via mijn website en ik neem contact met je op!